وقتی که می‌بینید یک مادر به بچه‌اش شیر می‌دهد قضیه خیلی ساده به نظر می‌رسد. او از راه می‌رسد و شروع به شیردادن به بچه می‌کند انگار که شیر دادن به بچه راحت‌ترین کار ممکن است. اما با وجود آنکه این منبع غذایی به طور خودکار تامین می‌شود اما شیردهی، به خصوص برای مادرانی که برای اولین بار صاحب فرزند شده‌اند، در ابتدا اصلا ساده نیست. آنها باید چیزهای زیادی یاد بگیرند. هر چه که آنها بیشتر در مورد شیوه‌های شیردهی، موقعیت قرارگیری کودک، زمان لازم برای شیردهی و زمان گرسنگی کودک بدانند اعتماد به نفسشان بیشتر شده و احساس آرامش بیشتری خواهند داشت.
وقتی که سعی و خطای اولیه تمام شده و شما بهترین شیوه شیردهی به کودک خود را کشف می‌کنید، این کار به یکی از دلچسب‌ترین فعالیت‌های زندگی شما مبدل می‌شود. شیردهی برای برای مادر و فرزند بسیار مفید بوده و شروعی برای سلامتی آینده است.
چه زمانی در سینه‌های مادر شیر تولید می‌شود؟
شیر در سه مرحله وارد سینه‌ها می‌شود. هر کدام از اینها متناسب با سنی از کودک طراحی شده و در آن مرحله بهترین غذا برای کودک محسوب می‌شود.
کلستروم (آغوز)
اولین ترشح سینه مادر کلستروم است که ماده‌ای رقیق و زرد رنگ می‌باشد (قبلا در دوران بارداری نیز ترشح کلستروم از سینه را تجربه کرده‌اید). این ترکیب حیات‌بخش که حاوی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی است مانعی در مقابل ویروس‌ها و باکتری‌های مضر بوده و عامل تولید آنتی‌بادی در بدن نوزاد می‌باشد.
همچنین در روده‌ها به عنوان یک پوشش، از دستگاه ایمنی نابالغ نوزاد در مقابل آلرژی و ناراحتی‌های گوارشی محافظت می‌کند. ضمنا باعث می‌شود اولین دفع کودک انجام شده و احتمال بروز زردی را کاهش می‌دهد. میزان ترشح این مایع خیلی کم است اما همین میزان کم که در هر وعده به اندازه یک قاشق چایخوری می‌باشد، برای نوزاد کفایت می‌کند.
شیر موقت (انتقالی)
مکیدن سینه توسط کودک، باعث ترشح دومین نوع شیر و ورود به مرحله دوم می‌شود. این نوع شیر که شیر موقت نام دارد، با وجود شباهتی که به مخلوط شیر و آب پرتقال دارد اما به ذائقه نوزاد خیلی خوشمزه است. شیر موقت نسبت به کلستروم مقادیر کمتری از ایمونوگلوبولین و پروتئین دارد اما لاکتوز، چربی و کالری آن بیشتر است.
شیر کامل
حدود روز دهم تا چهاردهم بعد از زایمان، شیر کامل که سفید، رقیق و گاهی متمایل به آبی است از راه می‌رسد. با وجود آنکه کمی آبکی است اما در ترکیبات آن تمامی چربی‌ها و مواد مغذی لازم برای نوزاد وجود دارد.
حالت صحیح در آغوش گرفتن نوزاد
کمی تمرین لازم است تا بتوانید کودک را در وضعیت درست نگهدارید. نگهداشتن بچه در پوزیشن مناسب خیلی مهم است زیرا جلوی ناراحتی نوزاد را می‌گیرد. دهان بچه باید هم نوک سینه و هم هاله سینه را بپوشاند. دهان، زبان و لب‌های بچه به همراه هم می‌توانند شیر را از غده‌های شیر بیرون بکشند. اگر بچه فقط نوک سینه را بمکد نه تنها شیر کافی دریافت نکرده و گرسنه می‌ماند، بلکه سینه‌های شما نیز دچار درد شده و ترک می‌خورد. به همین منظور:
بچه را در موقعیت مناسب نگهدارید. بچه باید روبروی سینه‌های شما، جلوی بدن او روبروی بدن شما و شکم او چسبیده به شکم شما باشد. سر او باید همراستا با بقیه بدن او بوده و نباید بچرخد تا قورت دادن شیر برای او سخت نشود.
لب‌های کودک را لمس کنید. نوک سینه خود را به دهان کودک بمالید تا دهان او به خوبی باز شود. اگر نوزاد دهان خود را باز نکرد، با فشار سینه کمی کلستروم یا شیر روی دهان او بریزید.
اگر سر بچه چرخیده، کنار لب‌هایش را به آرامی لمس نمایید. واکنش جستجو (Seeking Reflex) باعث می‌شود کودک سر خود را به سمت انگشت شما و در نتیجه به سمت سینه بچرخاند.
بچه را به سمت سینه خود حرکت دهید. وقتی که دهان او کاملا باز است نباید خم شوید و سینه خود را در دهان کودک بگذارید. اجازه دهید کودک ابتکار عمل را به دست بگیرد. سینه خود را تا زمانی که کودک آنرا محکم گرفته و به خوبی شیر می‌خورد، رها نکنید.
بررسی کنید نوزاد سینه را به طور مناسب گرفته باشد. اگر چانه و نوک بینی کودک سینه شما را لمس کند او سینه را به خوبی گرفته است. در این حالت لب‌های کودک بجای آنکه به سمت داخل خم باشد، شبیه ماهی متمایل به بیرون است. بهتر است با کشیدن لب پایینی کودک به سمت پایین مطمئن شوید که او لب پایین یا زبان خود را نمی‌مکد (نوزادان هر چیز را که بتوانند می‌مکند).
مطمئن شوید که کودک شیر را از سینه بیرون می‌کشد. ممکن است او فقط نوک سینه را بمکد و شیر به دهان او وارد نشود. اگر کودک شیر را بیرون بکشد، صدای متناوب قورت دادن-تنفس شنیده می‌شود. همچنین یک الگوی حرکتی روی چانه، فک و گوش نوزاد مشاهده می‌کنید. اگر کودک به طور مناسب شیر نخورد صدای تیک تیک به گوش می‌رسد.
وقتی که نوزاد به خوبی شیر نمی‌خورد چه اقدامی باید انجام داد؟
اگر کودک به خوبی شیر نمی‌خورد انگشت تمیز خود را به آرامی در گوشه دهان او قرار داده یا اینکه روی سینه خود نزدیک دهان او فشار دهید تا کودک سینه را رها کند. دوباره کنار لب کودک را لمس کرده تا نوک سینه و هاله سینه را در دهان گرفته و شروع به شیر خوردن نماید.
مدت زمان شیردهی چقدر باید باشد؟
با وجود آنکه برخی اعتقاد دارند اگر زمان وعده‌های شیردهی کوتاه باشد سینه‌ها متورم و ترک خورده نمی‌شود اما واقعا این گونه نیست. دلیل اصلی این موضوع، وضعیت نامناسب قرارگیری کودک است. پس بجای کاهش زمان شیردهی، اجازه دهید خود کودک در مورد مدت آن تصمیم بگیرد. در بدو تولد، مدت زمان هر وعده شیر خوردن نوزاد خیلی زیاد بوده و هر وعده حدود 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد.
سینه باید خالی شود. در حالت ایده‌آل، حداقل یکی از سینه‌ها باید خالی شود. نیازی نیست که بچه از هر دو سینه شیر بخورد زیرا در انتهای شیر هر سینه، چربی و کالری بیشتری وجود دارد. بنابراین سینه خود را از دهان کودک بیرون نکشید. منتظر شوید کودک دهان خود را از سینه اول جدا کند. سپس سینه دوم را به او بدهید اما او را مجبور به خوردن نکنید. اگر کودک یکی از سینه‌ها را خالی کرد و تمایلی به خوردن شیر از سینه دوم نشان نداد در وعده بعدی از سینه دوم به او شیر بدهید.
منتظر علامت‌های سیر شدن کودک باشید. وقتی که کودک سینه را رها می‌کند شیردهی را متوقف کنید. همچنین اگر بچه به شیر خوردن ادامه می‌دهد اما به ازای چهار بار مکیدن یک بار شیر را قورت می‌دهد شیر دهی را قطع کنید. معمولا کودک در پایان سینه اول به خواب می‌رود و برای خوردن شیر از سینه دوم بیدار می‌شود. دوباره، با فشار دادن روی سینه نزدیک دهان کودک یا با قرار دادن انگشت تمیز در گوشه دهان او، سینه را جدا کنید.
چند مرتبه شیردهی در روز لازم است؟
بجای آنکه با چک کردن ساعت به کودک شیر بدهید وقتی که گرسنه است و تقاضای شیر می‌کند این کار را انجام دهید. اما از آنجا که نوزاد در زمان تولد گرسنه نیست، احتمالا در بدو تولد تقاضای شیر خوردن نمی‌کند. پس باید در ابتدا خودتان حتی با هل دادن سینه به داخل دهان کودک به او شیر بدهید. اشتهای کودک در حدود روز سوم افزایش می‌یابد.
نوزاد باید حدود 8 تا 12 بار در روز شیر بخورد. حتی اگر در روزهای اول، خیلی احساس گرسنگی نکند باید به همین میزان به او شیر بدهید. اگر 24 ساعت شبانه روز را به 8 یا 12 تقسیم کنیم نتیجه می‌گیریم که نوزاد باید هر 2 تا 3 ساعت یکبار در طول شبانه‌روز شیر بخورد.
لازم است بدانید الگوی شیردهی هر کودکی با کودک دیگر متفاوت است. ممکن است یک کودک خیلی زود شیر بخواهد. اما این الگو موقتی است. چون با افزایش میزان شیر در سینه‌ها و رشد کودک، فاصله بین وعده‌های غذایی افزایش می‌یابد.
اگر بعضی از دوستان شما که به بچه شیر خشک می‌دهند می‌گویند که میزان شیر خوردن بچه آنها کم شده نگران نباشید. هضم شیر خشک برای دستگاه گوارش کودک سخت است اما معده کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند زود خالی می‌شود و آنها سریع‌تر احساس گرسنگی می‌کنند.
نشانه‌های گرسنگی کودک
بهترین راه برای تنظیم زمان‌های شیردهی، توجه به نشانه‌های گرسنگی کودک است. منتظر نشوید تا کودک گریه کند؛ اگر او خیلی گرسنه شود احساس ناراحتی کرده و فکر می‌کند چیزی را از دست داده است. با وجود آنکه او خیلی کوچک است اما نیازهای خود را به صورت‌های زیر نشان می‌دهد:
- بینی خود را به سینه‌های شما می‌مالد؛
- دست‌های کوچک خود یا پیراهن و بازوی شما را می‌مکد؛
- دهان خود را باز می‌کند؛
- واکنش جستجو را انجام می‌دهد (اگر گوشه لب او را لمس کنید سر خود را به سمت انگشت شما چرخانده و دهان خود را باز می‌کند تا به منبع غذایی برسد).
پوزیشن‌های صحیح شیردهی به نوزاد
معمولا پس از زایمان، توسط پرستاران و بهیاران بیمارستان آموزش‌های اولیه داده می‌شود. با سعی و خطا می‌توانید وضعیت مناسب شیردهی که برای خودتان و برای نوزاد راحت‌تر است پیدا نمایید:
وضعیت در آغوش گرفتن نوزاد
مطابق شکل بالا، اگر از سینه راست به کودک شیر می‌دهید، سر کودک را در محل خم شده آرنج در بازوی سمت راست قرار دهید. در این پوزیشن، دست راست شما باید بقیه بدن او را بگیرد. سینه خود را با دست دیگر گرفته و به آرامی فشار دهید تا نوک سینه به سمت بینی کودک متمایل شود.
وضعیت متقاطع
مطابق شکل بالا، اگر می‌خواهید از سینه سمت چپ به کودک شیر بدهید، سر بچه را با با دست راست نگهدارید. در این پوزیشن، بدن او باید روی بازوی راست شما قرار داشته باشد. تفاوت این وضعیت با وضعیت قبلی در آن است که در روش متقاطع، دست مخالف زیر سر کودک قرار می‌گیرد.
وضعیت فوتبالی
مطابق شکل بالا، شیرخوار را روی بالش و خوابیده به پهلو یا به پشت و یا کمی رو به بالا (نیمه نشسته) در کنار و زیر بغل مادر و در بین بازو و قفسه سینه قرار دهید. از دست دیگر خود برای فشار دادن اطراف سینه استفاده کنید.
وضعیت دراز کشیده (خوابیده)
مطابق شکل بالا، روی یک رختخواب یا تخت دراز بکشید. دست سمت بدن را زیر سر بچه یا زیر سر خود بگذارید. با دست دیگر، سینه خود را نگهداشته و نوک سینه را به سمت بچه بکشید تا شیرخوار به گرفتن سینه ترغیب گردد.
چگونه می‌توان تشخیص داد بچه به اندازه کافی شیر خورده است؟
اغلب خانم‌هایی که به تازگی مادر شده‌اند نگران آن هستند که بچه سیر نشود. اگر چنین است با استفاده از نشانه‌های زیر گرسنگی بچه را بررسی نمایید:
رفتار بچه
اگر بچه بعد از اغلب وعده‌ها، خوشحال و سرحال به نظر می‌رسد به اندازه کافی شیر خورده است. اما اگر بعد از شیردهی کامل هنوز با ناراحتی انگشت خود را می‌مکد احتمالا به اندازه کافی شیر نخورده است (این وضعیت ممکن است نشانه نفخ شکم یا کولیک هم باشد).
پوشک کثیف
نوزاد باید 8 تا 12 مرتبه ادرار بی‌رنگ یا زرد کمرنگ و دستکم پنج بار مدفوع نرم و زردرنگ در طول شبانه روز داشته باشد. حتما اینها را به دقت شمارش نمایید. برای چند هفته اول، بهتر است تعداد دفعات شیردهی و کثیف‌کردن پوشک را ثبت نموده و در هر بار ویزیت دکتر به او اطلاع دهید.
وزن
نوزاد باید به طور مستمر افزایش وزن داشته باشد. حدود 100 تا 200 گرم افزایش وزن در هر هفته برای نوزادان کافی است. اما افزایش وزن بر حسب سن کودک و سایر عوامل تغییر می‌کند. پزشک یا مسئول بهداشت با توجه به منحنی رشد، افزایش وزن کودک را بررسی می‌کند.
نکات مهم در خصوص شیردهی
اگر هنوز برای شیردادن استرس دارید و گاهی عصبی می‌شوید نکات زیر خیلی به شما کمک می‌کند:
قبل از زایمان
در کلاس‌های آموزشی شرکت کنید. بد نیست در کلاس‌های آموزشی که در مراکز بهداشت، درمانگاه‌ها، بیمارستان‌ها و جاهای دیگر برگزار می‌شود شرکت نمایید. آنها می‌توانند به شما نحوه شروع شیردهی، گرفتن سینه توسط نوزاد، افزایش میزان شیر مادر و استفاده از شیرافزا، مشکلات مربوطه و کمک گرفتن از همسر را آموزش بدهند.
اتاق خصوصی رزرو کنید. هر چه بیشتر بچه در کنار شما باشد فرایند شیردهی به او بهتر می‌شود. بهتر است بجای آنکه بچه در اتاق نوزادان در بیمارستان باشد هر چه زودتر در کنار شما قرار بگیرد.
خیلی زود شیردهی را آغاز نمایید. نوزادان در 2 ساعت اول بعد از تولد علاقه زیادی به شیر خوردن نشان می‌دهند و رفلکس مکیدن در 30 تا 60 دقیقه اول بعد از تولد مشهود است. پس بهتر است دست به کار شوید و شیردهی را هر چه زودتر آغاز نمایید. اما اگر کودک بلافاصله شروع به خوردن شیر نکرد نگران نباشید.
به بچه شیشه شیر یا پستانک ندهید. از آنجا که بخش نوزادان در بیمارستان جای خیلی شلوغی است وقتی که بچه گریه می‌کند جای تعجب نیست که پرسنل بیمارستان تلاش کنند با پستانک او را آرام نمایند. شیردهی در بدو تولد نوزاد هم به افزایش میزان شیر شما کمک می‌کند هم از عادت کردن نوزاد به پستانک که مکیدن آن برای او آسان‌تر است جلوگیری می‌کند. بهتر است رودربایستی را کنار گذاشته و به آنها اجازه ندهید به بچه پستانک یا شیشه شیر بدهند.
در منزل
تا زمانی که شیردهی برای شما و نوزاد عادی و راحت می‌شود فکر و ذهن شما باید متمرکز بر شیردهی باشد. در مکانی به نوزاد شیر بدهید که هیچ نوع سر و صدای اضافی یا عامل حواس‌پرت‌کن و آزاردهنده موجود نباشد. وقتی که شیردهی برای شما و نوزاد آسان‌تر شد می‌توانید در زمان شیردهی مطالعه کنید یا مثلا از تبلت یا تلفن همراه خود استفاده نمایید. در هفته‌های اول از مشاهده تلویزیون و صحبت کردن با تلفن پرهیز کنید تا آرامش نوزاد به هم نخورد.
وضعیت مناسب و راحت داشته باشید. در وضعیتی قرار بگیرید که برای شما و نوزاد راحت باشد. مثلا روی تخت دراز بکشید. اگر به حالت نشسته به کودک شیر می‌دهید از یک بالش استفاده نمایید تا بچه در ارتفاع مناسب قرار بگیرید. اگر سزارین کرده باشید با استفاده از بالش فشار بچه به ناحیه برش خورده شکم کمتر می‌شود. بازوهای خود را نیز بر یک بالش تکیه دهید تا دچار درد و گرفتگی عضلات نشود.
نوشیدنی‌های مفید بنوشید. نوشیدنی خنک، شیر، آبمیوه یا آب بنوشید تا آب از دست‌رفته بدن جبران شود.
تمرین کنید. میزان شیر موجود در سینه‌های شما در روزهای اول متناسب با نیازهای نوزاد شکل می‌گیرد. نیازهای کودک در آن زمان خیلی محدود است که به راحتی از طریق کلستروم تامین می‌شود. تا زمانی که شیر در سینه‌های شما جمع می‌شود از این فرصت برای تمرین شیردهی استفاده نمایید.
از سینه پر به کودک شیر بدهید. از سینه‌ای شیردهی را آغاز نمایید که دفعه قبل کودک شیر نخورده یا به طور کامل آن را خالی نکرده است. برای آنکه یادتان نرود وعده قبل از کدام سینه به بچه شیر داده‌اید می‌توانید یک تکه دستمال کاغذی در کنار سینه پر قرار دهید!
روند قبلی را ادامه دهید. اکثر مادران به دلیل خستگی ناش از شیردهی تمایل دارند فاصله بین وعده‌های شیردهی بیشتر شود اما بهتر است این کار را نکنید. تولید شیر در سینه‌ها به خصوص در هفته‌های اول، به تعداد دفعات شیردهی، شدت و زمان مکیدن سینه‌ها بستگی دارد. کم کردن دفعات شیردهی یا کاستن از زمان شیردهی به سرعت بر میزان شیر تولید شده در بدن تاثیر می‌گذارد.
به خودتان فرصت بدهید. حتی اگر اولین باری نیست که بچه‌دار می‌شوید فراموش نکنید که هم شما و نوزاد برای عملکرد مناسب به زمان نیاز دارید.
خونسرد باشید. اگر کمی احساس اضطراب و آشفته‌حالی دارید طبیعی است، اما اجازه ندهید این احساس کاملا بر شما غلبه کند زیرا باعث کم‌شدن شیر می‌شود. اگر قبل از شیردهی احساس کلافگی می‌کنید بهتر است با انجام اقداماتی ساده آرامش را برقرار نمایید. به راه طولانی که برای داشتن این لحظه طی کرده‌اید فکر کنید. نفس عمیق بکشید و به موسیقی آرام‌بخش گوش دهید.
بیشتر بدانید:
ثبت ديدگاه